YASOU AIDA!

συντ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΒΩΛΟΣ ημ. 23/03/2012

Τα πάθη μιας ωραίας και αθώας Ελληνίδας στην αυλή των στυγνών τυράννων του ΔΝΤ και της ΕΚΤ

Για το ευφυώς σκανδαλώδες, φαρμακερά κριτικό της πολιτικοοικονομικής επικαιρότητας “Yasou Aida” είχαμε διαβάσει εγκωμιαστικά δημοσιεύματα του γερμανικού τύπου που σχολίαζαν την επιτυχημένη πρεμιέρα της 21ης Ιανουαρίου 2012 στο Βερολίνο. Αποκαλούμενη από τους συνδημιουργούς της «ελληνογερμανική συνάντηση φιλίας», η ….14πρακτη όπερα ήταν συμπαραγωγή της βερολινέζικης Όπερας του Νόικελν με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και υλοποιήθηκε σε συνεργασία με την ελληνική εταιρία μουσικού θεάτρου «Οι όπερες των ζητιάνων». Στην γερμανική πρωτεύουσα έδωσε 23 παραστάσεις πριν μεταφερθεί για άλλες τέσσερις στην Θεσσαλονίκη, όπου και παρακολουθήσαμε την ελληνική του πρεμιέρα στην ολοκαίνουργια αίθουσα «Αιμίλιος Ριάδης» του νέου κτιρίου «Μ2» του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, στις 9/3/2012.

Σάτιρα που σφάζει γελώντας και γελά σφάζοντας

Με τον τίτλο του διατυπωμένο επίτηδες σε προκλητικά γκρίκλις, που παρωδούν το ελληνικό “Yasou Maria” της Eurovision του 2007, το ελληνογερμανικό “Yasou Aida” είναι μια πραγματικά σύγχρονη, αριστοφανικής αιχμηρότητας σάτιρα που υλοποιήθηκε μέσα από μια σύνθετη, υψηλού επαγγελματισμού συνεργασία. Η βασική ιδέα ήταν του Αλέξη Ευκλείδη ο οποίος και σκηνοθέτησε την παράσταση, την δραματουργική επεξεργασία έκανε ο Γερμανός Μπέρνχαρντ Γκλόκσιν, το λιμπρέτο συνέγραψε ο Δημήτρης Δημόπουλος ενώ την μουσική προσαρμογή του βερντιανού πρωτοτύπου και την μουσική διεύθυνση των παραστάσεων στην Θεσσαλονίκη ανέλαβε ο συνθέτης Χαράλαμπος Γωγιός. Ο τελευταίος παρουσίασε επίσης μια σαφή, εκτεταμένη θεωρητική ανάλυση του (ανα)δημιουργικού εγχειρήματος στον παρόντα ιστότοπο στις 3/3/2012. Καθώς η ιστορία της μουσικής βρίθει ιδεολογικών μανιφέστων, έξυπνων ιδεών και αισθητικών συλλήψεων που όμως απέτυχαν στην πράξη, εκείνο που απέμενε ήταν να παρακολουθήσει κανείς το αποτέλεσμα για να διαπιστώσει πόσο και πώς λειτουργεί! Στην συγκεκριμένη περίπτωση η πράξη φανέρωσε ένα έργο εκπληκτικά ζωντανό, εύστοχο, απολαυστικό και επιπλέον εντυπωσιακά ανθεκτικό ακόμη και στην πιο επίμονη, δύσπιστη εξέταση της συνέπειάς του σε επίπεδο μουσικής και σκηνικής δραματουργίας. Με απλά λόγια, παρακάμπτοντας τελείως το ενδεχόμενο ενός «εύκολου», επιφανειακού επιθεωρησιακού κατασκεύασματος βασισμένου σε πρόχειρες, πιασάρικες μεταφορές, οι συνδημιουργοί επένδυσαν στην δύσκολη εκδοχή μιας ριζικής, διεξοδικά επεξεργασμένης, εγκεφαλικής μετάπλασης της βερντιανής «Αΐντας» ως σύγχρονης πολιτικής παραβολής. Το να περιγράψουμε διεξοδικά το πώς μεταφράστηκε αυτό σε σκηνική δράση θα απαιτούσε δυσανάλογα πολύ χώρο και πάλι θα απέδιδε αμυδρά την ένταση και την περίσσεια ενέργειας την οποία εξέπεμπαν θέαμα και ακρόαμα. Το σίγουρο είναι ότι το ποικίλο κοινό της Θεσσαλονίκης και όσοι είχαν ταξιδέψει από Αθήνα ειδικά γι’ αυτή τη παράσταση –ναι: υπήρχαν αρκετοί τέτοιοι!- δεν βαρέθηκαν ούτε δευτερόλεπτο.

 

Σεξ, ΔΝΤ και ΕΚΤ: η δηλητηριωδώς σαρκαστική αντιστροφή του αποικιοκρατικού λόγου

 

Σκηνοθέτης, λιμπρετίστας, δραματουργός και συνθέτης αποδόμησαν –ίσως θα ήταν ακριβέστερο να λέγαμε «κανιβάλισαν» με χειρουργική ακρίβεια- την βερντιανή όπερα και χρησιμοποίησαν το μουσικό υλικό και τις ιδεολογικές αναφορές της για να φτιάξουν ένα νέο έργο, διόλου άσχετο προς το πρωτότυπο και τους στόχους τους. Εκεί που στο έργο του Βέρντι υπεισέρχεται ως δεδομένη η κυρίαρχη ρητορική ενός απερίφραστου, υπεροπτικού αποικιοκρατικού λόγου, στο “Yasou Aida” παρελαύνουν με επιτηδευμένα τσογλανίστικη χάρη πασαρέλας ο κυνισμός, η θρασύτητα και η στυγνότητα των θέσεων και των δράσεων του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και της Γερμανικής κυβέρνησης απέναντι στην ταπεινωμένη Ελλάδα της αδόξως λήξασας μεταπολίτευσης. Θαυμαστά αποστασιοποιημένη καθότι ολοφάνερα απίθανη, πικάντικη και συνάμα πικρά ευθύβολη προβάλλει η εύγλωττα συμβολική μεταφορά/προβολή του πολιτικού στο φυλετικό (gender). Οι τρεις κεντρικοί ήρωες του Βέρντι που βρίσκονται εξ’ αρχής παγιδευμένοι σε θανάσιμο τρίγωνο ερωτικής διεκδίκησης, μετατρέπονται εδώ σε δρώντα πρόσωπα/σύμβολα –Έλληνες/PIGS και φανατικά συνετούς Γερμανούς προτεστάντες- των οποίων οι σχέσεις αναπαράγουν την βιαιότητα και το ασύμμετρο των όσων συμβαίνουν εδώ και τώρα μεταξύ Ελλάδας, Γερμανίας, ΔΝΤ, ΕΚΤ…. Το αυθεντικό λιμπρέτο της όπερας έχει αντικατασταθεί από έμμετρο κείμενο σε ελληνικά, αγγλικά και γερμανικά δίνοντας μια τελείως σουρεαλιστική, πλην διόλου άνευ νοήματος, διάσταση στην δράση. Ο ειρμός της παράστασης είναι αρθρωμένος σε 14 διακριτές σκηνές –ούτε «Βότσεκ» να βλέπαμε!- των οποίων προηγούνται προβαλλόμενες βινιέτες με επεξηγηματικούς τίτλους όπως στις ταινίες του βωβού κινηματογράφου. Σε επίπεδο θεάματος, τα σκηνικά και τα κουστούμια της Αντρέα Νόλτε εξασφάλισαν με τα ελάχιστα δυνατά μέσα μια εικόνα δράσης που υποτίθεται παρίστανε συνεδριάσεις θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. ταυτόχρονα όμως θύμιζε και τηλεοπτικό reality-show λειτουργώντας ως έμμεση αναφορά στην δήθεν διαφάνεια και αδιάβλητη ειλικρίνεια των όσων διαμείβονται στα επίσημα κρατικά όργανα.

 

Μια σπάνιας ευστοχίας άσκηση μουσικού χιούμορ

 

Την μουσική προσαρμογή του βερντιανού πρωτοτύπου έκανε ο συνθέτης Χαράλαμπος Γωγιός. Η δουλειά του υπήρξε από κάθε άποψη εξαιρετική καθώς υλοποίησε σε μουσικό/ηχητικό επίπεδο το χιούμορ, τον κυνισμό, τον σαρκασμό και τις ανατροπές που εισήγαγε η δραματουργική μετάπλαση στο πρωτότυπο του Βέρντι. Με μόλις τέσσερις μουσικούς οργάνων συν τον εαυτό του σε διπλό ρόλο μουσικού και αρχιμουσικού, ο Γωγιός αναδιατύπωσε ολόκληρη την παρτιτούρα του Βέρντι σε εκδοχή επιτηδευμένα «φτηνής» ηχητικής συρρίκνωσης και «χαμηλής» τεχνολογίας, δίνοντας ένα σουρεαλιστικό αποτέλεσμα, ταυτόχρονα κωμικό και κατευθυνόμενα υπονομευτικό. Καθώς η μουσική του Βέρντι παρέμενε παρούσα μέσα από οικίες μελωδίες, άριες, χορωδιακά και ορχηστρικά ιντερλούδια, η αυθεντική ρητορική της κατέληγε να λειτουργεί δια της μεταγραφής ως κριτικός πολιτικός σχολιασμός. Στιγμιότυπα –κι’ ήσαν αναρίθμητα τα αντίστοιχα τέτοια!- όπως αυτό του «Ύμνου στον Φθά» που μετατράπηκε σε κακιασμένη καρικατούρα «Ύμνου πίστης στις οικονομικές αρχές της Ε.Ε.», ή της πιστής απόδοσης του περίφημου «Θριαμβευτικού εμβατηρίου» με παιδικές καραμούζες (ζουρναδάκια) από τους δέκα τραγουδιστές έκοβαν την ανάσα μεταξύ γέλιου και έκπληξης με τον ανελέητο, ανατρεπτικό σαρκασμό τους και την μουσική ευρηματικότητά τους. Τα φωνητικά μέρη απέδωσε διπλή διανομή Ελλήνων και Γερμανών μονωδών. Όλοι τους εξαιρετικοί στους πολυδιάστατων απαιτήσεων ρόλους τους, εναλλάσσονταν μέρα παρά μέρα ως πρωταγωνιστές και μέλη της 8μελούς χορωδίας. Κατ’ αναλογίαν προς την «ορχήστρα», οι φωνές τους ήσαν καταφανώς μικρότερες από αυτές που θα ήσαν κατάλληλες για να αποδώσουν τους ρόλους κανονικά σε ένα λυρικό θέατρο, με πλήρη ορχήστρα και χορωδία. Υπήρξε προφανές ότι δύσκολα θα φανταζόταν κανείς την Ελπινίκη Ζερβού ή την Λυδία Ζερβάνου ως Αΐντα στο Ηρώδειο! Γίνονται συντονισμένες προσπάθειες ώστε να βρεθεί τρόπος να παρουσιασθεί αυτή η θαυμάσια παραγωγή και στην Αθήνα. Όταν και εάν τελικά αυτό καταστεί εφικτό μην την χάσετε!